ZìlsaNreV aupMGg
| Zìlsa | |
|---|---|
 Grand Est | |
 Kirich Saint-Laurent | |
 | |
| Verwàltung | |
| Land |
 Frànkrich |
| Region |
Grand Est |
| Département | Haut-Rhin (68) |
| Arrondissement | Mulhouse |
| Kànton | Brunscht |
| Kommünàlverbànd | Mulhouse Alsace Agglomération |
| Àmtliga Nàma | Zillisheim |
| Maire | Joseph Goester (2014-2020)[1] |
| Code Insee |
68384 |
| Poschtlaitzàhl |
68720 |
| Iiwohner | |
| Iiwohner | 2.607 |
| Flech | 8,22 km2 |
| Bevelkerungsdicht | 310,1 Iiw./km2 |
| Làg | |
| Koordinate | 47° 41′ 43″ N, 7° 17′ 44″ E / 47.695277777778°N,7.2955555555556°EKoordinate: 47° 41′ 43″ N, 7° 17′ 44″ E / 47.695277777778°N,7.2955555555556°E |
| Heche | 255 m |
  Zìlsa Zìlsa (Frànkrich) | |
| Dialäkt: Elsassisch |
Zìlsa (frz. Zillisheim, dt. Zillisheim) ìsch a frànzeescha Gmein ìm Owerelsàss ìn dr Region Grand Est (bìs 2015 Region Elsàss). D Gmein gheert zum Kanton Brunscht un zem Arrondissement Mulhouse.
Inhaltsverzeichnis
- 1 Gschìcht
- 2 Geogràfii
- 3 Wìchtigschta Orta vum Dorf
- 3.1 Bischeflig Kollegium
- 3.2 Gàlga
- 3.3 Großa Kànona
- 3.4 Synagoge un Judakìrchhof
- 4 Verwàltung
- 5 Bevelkerungsentwìcklung
- 6 Beriahmta Zìlleser
- 7 Dialekt
- 8 Literàtür
- 9 Weblink
- 10 Referanza
Gschìcht[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Zìlsa ìsch eins vu da eltschta Därfer ìm Sundgàui. Àm Ort wo Hìttabühl heißt, hàt ma Merowinger Greewer gfunda.[2] Uf em Britzgibarg Hìgel ìsch ehmàhlig a keltisch Oppidum gstànda, wo vum VIII. bis àm V. Johrhundert v. Chr. bewohnt gsìì ìsch. A reemischa Stroß, wo s Elsàss àn d Franche-Comté verbunda hàt, ìsch dur s Dorf gànga.
Zìlsa ìsch zum erschta Mol gnannt worra ànna 792 àls Zullinesheim.
Ìn Schrìfta vum 14. Hohrhundert wìrd erwähnt àss a beriahmter Dìnghof z Zìlsa gsìì ìsch.
A Schloss ìsch ànna 1293 bàuia worra, as ìsch ànna 1452 dur Milhüüser verbrennt worra. A ànder Schloss, gnannt „Biss“, ìsch ànna 1367 erwähnt worra, as hàt ìn dr àdliga Fàmìlia Besenwald gheert; àn sim Plàtz, àm Fluss entlàng, ìsch speeter a Mìhla gstànda: d „Bissmìhla“. Ìm 17. Johrhundert hàt Zìlsa ìn da Herra vu Pfìrt gheert, dia han a Schloss mìt 365 Fanschter lo bàuia; dàs Schloss steht jetz nìmm, àwer ìn dr Neecha gìtt's noch Màtta wo „Schlossgàrta“ heißa. Nooch àn Ìllfert hàt's aui noch a Schloss gaa, uf em Buckel wo „Kìppala“ heißt.
Vun 1871 bìs 1918 hàt d Gmein zem ditsche Richslànd Elsàss-Lothringe ghert.
Geogràfii[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Zìlsa lìgt 7 km ìm Süda vu Milhüüsa, àn dr Stroß D432 entlàng. S Dorf hàt a Bànhof àm Gleis zwìscha Milhüüsa un Befert. D EuroVelo 6 geht aui dur s Dorf, àm Rhin-Rhône-Kànàl noh. Àls Flìss gìtt's aui d Ìll un a Bachla wo üs em Rhin-Rhône-Kànàl kummt un ìn d Ìll zruckgeht: s Mìhlabachla. Friahier ìsch a Mìhla uf dam Mìhlabachla gstanda un hàt Elektricität produziart; hìttzutàg funktionniart's nìmm.
Wìchtigschta Orta vum Dorf[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Bischeflig Kollegium[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Ànna 1869 ìsch z Zìlsa a Seminàr grìnda worra, wo speeter a bischeflig Kollegium worra ìsch.[3]
Gàlga[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Dr „Gàlga“ ìsch dàto dr Nàmma vu'ma Hìgel, denn ìm Mìttelàlter ìsch do a Gàlga gstanda.
Großa Kànona[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Wahrend em Erschta Waltkriag ìsch z Zìlsa a großa Kànona ìnschtàlliart worra: uf Ditsch hàt sa „Langer Max“ gheißa, uf Frànzeesch nennt ma jetz „grand canon“ dr Ort wo sa sallamols gstànda ìsch. Zwìschem 8. Hornung 1916 un em 10. Oktower 1916 hàt dia Kànona ebbena 40 Mol ìn d Rìchtung vu Befert gschossa.[4]
Synagoge un Judakìrchhof[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Ìm Mìttelàlter han d Juda nìt därfa z Milhüüsa oder z Bàsel wohna. Dernoh hàn sa sìch ìm Sundgàui ìnschtàliart. Ànna 1784 hàt Zìllìsa 332 jeedischa Iwohner ghàà; dia Gmeinschàft hàt mìt dr Zitt àbgnumma: ànna 1808 sìn sa numma noch 189 gsìì. Àm Ààfàng vum 19. Johrhundert ìsch a Synagoge bàuia worra, as hàt frihier a Hüss gaa wo „Judaschüel“ gnannt gsìì ìsch, un a Judakìrchhof blibt noch àls Errìnnerung vu dara Kültür, wo jetz ìm Dorf nìmm làwandig ìsch.[5]
Verwàltung[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Dr Maire vu Zìlsa ìsch dr Joseph Goester. Zìlsa gheert zum Kommünàlverbànd Mulhouse Alsace Agglomération.
Bevelkerungsentwìcklung[ändere | Quälltäxt bearbeite]
| Johr | 1800 | 1851 | 1901 | 1931 | 1962 | 1968 | 1975 | 1982 | 1990 | 1999 | 2006 |
| Inwohner[6] | 855 | 1318 | 1360 | 1621 | 1435 | 1758 | 1951 | 1936 | 1919 | 2356 | 2503 |
[7]
Beriahmta Zìlleser[ändere | Quälltäxt bearbeite]
- Mito Loeffler (* 12. Hornung 1961 , † 5. Novamber 2011), Jazz Manouche-Müsiker[8]
Dialekt[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Dr elsassisch Dialekt vu Zìlese gheert zum Owerrhinàlemànnisch.
Bischefligs Kollegium
Kriejdankmol
Ziagbrucka uf em Rhin-Rhône-Kànàl
S Mìhlabachla, nawa-n-em Bischeflig Kollegium
Ort vum „grand canon“ (2004)
Judakìrchhof
Literàtür[ändere | Quälltäxt bearbeite]
- Michel Paul Urban: Lieux dits. Dictionnaire étymologique et historique des noms de lieux en Alsace. Édition du Rhin, Strasbourg 2003
Weblink[ändere | Quälltäxt bearbeite]
Commons: Zillisheim – Sammlig vo Multimediadateie- http://www.zillisheim.fr
Referanza[ändere | Quälltäxt bearbeite]
- ↑ Liste des maires au 25 avril 2014 (data.gouv.fr)
- ↑ Gschìcht vu Zìlsa, uf zillisheim.fr (fr)
- ↑ Bischeflig Kollegium: college-zillisheim.com (fr). Archiviert vom Original am 2017-03-21. Abgrüeft am 2017-11-05.
- ↑ Renoviarung vum grand canon, uf L'ALSACE.fr àm 26.05.2017 (fr)
- ↑ Judakìrchhof vu Zìlsa, uf judaisme.sdv.fr
- ↑ INSEE: Population et logements par commune depuis le recensement de 1962 (1961 pour les Dom) à 1999
- ↑ Notice communale, Noochrìchta ìwer d Gmein, uf http://cassini.ehess.fr (fr)
- ↑ Mito Loeffler (fr)
